Villemann og Magnhild
«Villemann og Magnhild» er ei folkevise av den typen vi kaller middelalderballader. Den er i Norge også kjent under andre navn: «Gudmund og Signeliti», «Gaute og Magnhild» og «Harpespelet tvingar nykken». I TSB-katalogen står den som TSB A 50. Den finnes også på svensk og dansk under navnet Harpans kraft, på islandsk som Gautakvæði og på Orknøyene som King Orfeo. Den norske visa er dokumentert i Telemark og Agder.
Handling rediger
Magnhild gråter fordi hun vet at det er hennes skjebne å drukne i elva. Villemann bygger en solid bru og lar mange folk passe på henne, men likevel snubler brudehesten hennes da de skal over elva, og hun faller i vannet. Villemann sender bud etter harpen sin og spillet hans tvinger nøkken til å gi fra seg Magnhild.
Innspillinger rediger
Folkemusikkgruppen Kalenda Maya ga i 1989 ut balladen på platen Norske Middelalderballader.
Berit Opheim Versto sang den på Norske Ballader: 30 ballader – 0m drap og elskov, skjemt og lengsel blant riddere, jomfruer, kjemper og dyr. Grappa 2009, HCD 7239, ISBN 7033662072392.
Tekst rediger
Den teksten vi oftest møter i sangbøker er Moltke Moes rekonstruerte tekst fra Norske Folkevisor ved Knut Liestøl og Moltke Moe, Kristiania 1920 s. 76:
1. Villemann og hass møy så prud, dei leika gulltavl i hennar bur. — Så liflig leika Villemann for si skjønn jomfru
2. Kvòr gong gullterningjen rann omkring, så rann det ei tår på Magnills kinn.
3. "Græt'e du åker, ell græt'e du eng, ell græt'e du det at du sov i mi seng?"
4. "Græt'e du gull, ell græt'e du jord, ell græt'e du det at du sat ved mitt bord?"
5. "Eg græt inkje åker, eg græt inkje eng, eg græt inkje det at eg sov i di seng."
6. "Eg græt inkje gull, eg græt inkje jord, eg græt alli det at eg sat ved ditt bord."
7. "Eg græt'e meir fyr mitt kvite hold, at det må kje koma i svartan mold."
8. "Eg græt'e meir fyr mitt gule hår, at det må kje rotne i Vendels å."
9. "Eg græt'e så mykje fyr Blide-bru, der sokk til bonns mine systrar tvo."
10. "Magnill, Magnill still din gråt: eg skò bygggje bru ivi Vendels å."
11. "Eg skò byggje brui så håg og så ny og setje derunde stolpar av bly."
12. "Eg sko byggje brui så sterk og så håg og setje derunde stolpar av stål."
13. "Og alle mine sveinar skò ride i rad — eg vaktar deg nok for det kalde bad."
14. "Å, du må byggje om du vil, unde sky: det kan ingjen ifrå si folloga fly!
15. Du må byggje av bly, du må byggje av stål: det kan ingjen si folloga fly ifrå!"
16. Villemann let si ferd i rekkje, fir' og tjuge fyre og fir' og tjuge etter.
17. Då dei kom midtepå håge bru, då snåva hennar gangar i raude gullsko.
18. Gangaren snåva i raude gullsaum, og jomfruva raut åt stride straum.
19. Stolt Magnill slo opp med kvite hand: "Å Villemann, Villemann! hjelp meg i land!"
20. Villemann tala til smådrengjen sin: "Du hentar meg horpa i raude gullskrin!"
21. Fram kom horpa så vent ho let alt sat Villemann, sårt han gret.
22. Villemann gjeng'e for straumen å stå, meistarleg kunne han gullhorpa slå.
23. Han leika med lenpe, han leika med list: fuglen dåna på ville kvist.
24. Han leika med lempe han leika med gny: det gjallar i berg, og det rungar i sky.
25. Villemann leika så lang ein leik: då rivna borkjen av or og eik.
26. Han leika av topp, han leika av tre, han leika honni av kvike fe.
27. Han leika med vreide og leika med harm, han leika Magnill av nykkjens arm.
28. "Der hev du den eine, der hev du dei tvo, lat meg no hava mitt vatn i ro."
29. "Velkomi den fysste, velkomne dei tvo! men alli skò du hava ditt vatn i ro! "
30. Villemann leika og horpa skein, nykkjen han sprakk i hardan stein.
31. Dei fysste ordi som Magnill tala: "Sæl er den mo'er slik son må hava!"
32. "Sæl er den mo'er slik son'e å, endå sælar den honom må få!" — Så liflig leika Villemann for si skjønn jomfru